نویسنده: حسن غفاری فر
منبع: فصلنامه کتاب زنان/ شماره 22
آسیبهای فرهنگی که به واسطه کژکارکردی وسائل ارتباط جمعی و ابزارهای پیامرسانی ایجاد میشود، به جهت وسعت سیطره، تنوع و تعدد ابزارهای فرهنگی از گستره و عمق تخریبی بالائی برخوردار است؛ اما این آسیبرسانی محدود به جامعه زنان نیست و اثرات سوء این تولیدات و کالاهای فرهنگی، زنان و مردان را در هر گروه سنی، تحت تأثیر قرار میدهد. در بخش پایانی این نوشتار، برخی آثار و آسیبهای منتج از مصرف کالاهای فرهنگی در سطح خرد، میانی و کلان، به اجمال تبیین شده است.
عنصر «ارزش»، در میان عناصر فرهنگی، دارای اهمیت وافری است و عموم جامعهشناسان، ارزشها را بدان جهت که منشاء اثر اجتماعیاند، در زمرة «پدیدههای اجتماعی» میشمارند[1] و «گستردهترین و کوچکترین واحد سازندة هر فرهنگ را ارزشهای اجتماعی میدانند». «ارزش» آن چیزی است که یک فرهنگ از جنبة اخلاقی به عنوان خوب یا بد به آن توجه دارد.[2] ارزش، زائیده عناصر معرفتی و باورهای فرهنگی است، زیرا افراد جامعه با توجه به عناصر فرهنگی میآموزند که «چه چیزی خوب، حقیقی و زیباست».
تغییرات ارزشی (شامل تولید ارزشهای جدید و گاه معارض با ارزشهای قبلی) که عمدتاً با تغییرات فرهنگی همراه است، میتواند به واسطه کالاها و ابزارهای فرهنگی ایجاد شود. همچنین ابزارهای فرهنگی در ایجاد آنومی و تولید ناهنجاریهای اجتماعی تأثیرگذارند.
به اعتقاد صاحبنظران ارتباطات قدرت تأثیرگذاری کالاهای فرهنگی محدود به تغییر ارزشها در یک حوزه نمیباشد و این تولیدات قادرند ارزشهای مربوط به حوزة زنان را نیز تحت تأثیر قرار دهند. همچنین در حوزههای مربوط به اخلاق فردی و حریمهای خصوصی افراد نیز به طور خاص، تغییراتی ایجاد نمایند. چنین تغییراتی، بسترهای مناسبی را برای آسیبرسانی فرهنگی علیه زنان و پیامدهای ناگوار آن فراهم میسازد. در این مجال برخی از پیامدها و آسیبهای فرهنگی علیه زنان تبیین میشود:
ـ اختلال امنیت
ـ اشاعه تخیّلات جنسی
ـ ارضای تمایلات مردان در خارج از خانه
ـ استفاده ابزاری از زن
ـ تحقیر شخصیت زن
ـ عمومی شدن مسائل خصوصی
سست شدن بنیانهای اخلاقی
ـ فروپاشی بنیان خانواده
ـ فروپاشی نظام اجتماعی
مقابله و پیشگیری